Conclusie

Dit onderwerp dient eigenlijk veel uitgebreider bestudeert te worden. Er zijn zeer veel factoren die een rol hebben gespeeld bij de ontwikkeling van Fiqh (Islamitische wet) en de daarmee gepaard gaande meningsverschillen, die uiteindelijk leidden tot het blindelings volgen van een van de Madzaahib wat weer verdeeldheid onder de moslims tot gevolg had.

Samenvattend kunnen we zeggen dat de voornaamste redenen voor meningsverschillen onder de vroegere geleerden en imams, zijn:

- Beschikbaarheid en beschrijving van Ah'adieth (overleveringen)

- Verschil in interpretatie, woordbetekenissen, grammaticale betekenissen

-  Aanvaardbaarheid van bepaalde principes

We kunnen stellen dat de Madz-hab door vier basisfases is gegaan als een resultaat van de effecten van de volgende factoren: omstandigheden van de Islamitische staat (eenheid, verdeeldheid), de status van religieus leiderschap (verenigt en orthodox, of gefragmenteerd en onorthodox) en de communicatie onder de geleerden. Toen de staat één lichaam was, was het leiderschap verenigd en orthodox, en Islamitische geleerden waren dicht bij elkaar waardoor de communicatie vergemakkelijkt werd. In die tijd was er slechts één Madz-hab, hetzij die van de profeet (vzmh) of die van elk van de rechtgeleide khaliefen (moge Allah tevreden zijn met hen). Er volgde een instorting van politiek en religieus leiderschap binnen de betrekkelijk verdeelde staat (onder het Oemayyadische en Abbasidische bestuur), en de verspreiding van de voornaamste geleerden door heel het rijk heen. Dientengevolge ontstonden er een aantal Madzaahib omdat de geleerden zich in verschillende delen van de staat gevestigd hadden en verplicht waren om bepalingen te maken zonder te profiteren van de directe raadpleging dat bestond toen communicatie geen probleem was. Deze geleerden wisten de kenmerkende flexibiliteit van vroegere tijden te handhaven, zij namen gewillig afstand van hun individuele oordelen ten gunste van bepalingen van anderen die gebaseerd waren op authentiekere of uitgebreidere Ah'adieth. Vervolgens, in het latere deel van de Abbasiden dynastie, waren de geleerden verwikkeld in de politieke rivaliteit als resultaat van het versplinteren van het staatsleiderschap. De situatie werd nog meer verslechterd door de officiële promotie van hofdebatten welke speciale koninklijke voordelen met zich meebrachten voor individuele winnaars en hun Madzaahib. Daarna was het nog maar een stap naar fanatiek sektarisme waar veel van de volgelingen van de vier Madzaahib bekend om werden.

De situatie van tegenwoordig is een mix van de voorafgaande fasen. Massacommunicatie heeft moslimgeleerden weer dicht bij elkaar gebracht, maar religieus leiderschap op een rijksniveau verdween lang geleden toen de moslimwereld verdeeld raakte in nationalistische eenheden met elk zijn eigen politiek-economisch regeringssysteem. De snel toegenomen moslimbevolking van tegenwoordig (uiteenlopend geschat tussen de 800 miljoen en een miljard) wordt bijeen gehouden door hun geloof in Allah de Verhevene en Zijn profeet Moh'ammed (vzmh) en door hun betrokkenheid met de Koran en de Soennah. Religieus leiderschap zoals dat er was, bleek uitgeoefend te worden in afzonderlijke staten door een van de vier Madzaahib, maar minder fanatiek dan voorheen en dat helaas voortduurde om sektarisch te worden en daardoor leidend tot verschillen.

Maar er zijn, vooral vanaf het midden van de vorige eeuw, bemoedigende tekenen dat de drang naar eenheid, dat goddelijk verordend is in Islam, de moslims over de hele wereld stimuleert richting een herleving van hun religie als de beslissende factor in hun levens op zowel persoonlijk, gemeenschappelijk en nationaal niveau. Dit brengt met zich mee een hereniging van de Madzaahib met alle sporen van fanatisme en sektarisme verwijderd, en de herleving van Idjtihaad om Fiqh weer een dynamisch en objectief logisch afgeleid geheel aan wetten te maken zodat individuele moslimgeleerden en juristen effectief en eensluidend de Shari'ah kunnen toepassen in alle delen van de moslimwereld, onafhankelijk van de sociale-, politieke- en economische omstandigheden.

Niet minder belangrijk is het mogelijke effect van zo'n hervorming op niet alleen de nieuwe bekeerlingen tot Islam, maar ook op de nieuwe generatie moslims die in het geloof geboren worden. In het geval van de eerstgenoemden, hen worden de verwarrende effecten van strijdige regels van Madz-hab tot Madz-hab bespaard, terwijl in het geval van de laatstgenoemden zij worden bespaard van de frustratie van het sektarisme veroorzaakt door Madz-hab tegenstrijdigheden en er wordt voorkomen dat zij de Madzaahib en de uitmuntende bijdragen van de vroegere geleerden volledig verwerpen.

Tenslotte, een verenigde Madz-hab, een dynamisch geheel en Fiqh zoals dat hiervoor is voorgesteld, lijken nodig om de levendige Islamitische gemeenschappen te verenigen zodat zij samen inspanningen zullen verrichten om het algemene belang van de mensheid te beschermen en de Islam tonen op een wereldomvattend niveau.